Krótki przewodnik po fizyce

Wzory z głównych działów

Drgania Elektromagnetyczne

okresowe zmiany wielkości elektrycznych i magnetycznych (napięcia, prądu, ładunku, indukcji) w zamkniętym obwodzie, na przykład w obwodzie z kondensatorem i cewką

1. Swobodne Drgania Elektromagnetyczne (Obwód LC)

Ładunek w funkcji czasu:

Wzór na ładunek przez prąd i czas

q=qm ·cos(ωt+ϕ)
Wyjaśnienie

q — chwilowy ładunek na kondensatorze; qₘ — amplituda; ω — częstość kołowa; φ₀ — faza początkowa. Ładunek zmienia się harmonicznie w czasie i określa fazę drgań.

Prąd w funkcji czasu:

Wzór na prąd stały i zmienny

I=qt
I=qm ·ω ·sin(ωt+ϕ)
Komentarz

I — prąd w obwodzie, który jest przesunięty w fazie o ćwierć okresu względem ładunku. Maksymalna wartość prądu odpowiada momentowi, gdy ładunek wynosi zero.

Energia Pola Elektrycznego (w kondensatorze):

Wzór na energię kondensatora

WE= q2 2C
Wyjaśnienie

Energia kondensatora jest maksymalna, gdy ładunek jest maksymalny. W przypadku braku strat, całkowicie przekształca się w energię cewki.

Energia Pola Magnetycznego:

Wzór na energię pola magnetycznego cewki

WM= LI2 2
Komentarz

Energia cewki jest proporcjonalna do kwadratu prądu. W drganiach swobodnych, okresowo przekształca się w energię elektryczną.

Całkowita Energia Układu:

Wzór na całkowitą energię idealnego obwodu LC

W= WE+ WM= const
Komentarz

W idealnym obwodzie LC całkowita energia jest zachowana. Odzwierciedla wymianę między formami elektrycznymi i magnetycznymi bez strat.

Częstość Kołowa:

Wzór na częstość kołową obwodu drgającego

ω= 1L·C
Wyjaśnienie

Częstość kołowa — ile radianów wykonują drgania na sekundę. Im większa pojemność lub indukcyjność, tym niższa ω.

Okres Drgań:

Wzór na okres swobodnych drgań elektromagnetycznych

T= 2π· L·C
Komentarz

T — czas jednego pełnego cyklu. Wzór wynika z zależności między okresem a częstością kołową.

2. Prąd Zmienny w Obwodach (Drgania Wymuszone)

SEM Źródła:

Wzór na zmienną siłę elektromotoryczną źródła

ϵ=ϵm·cos(ωt)
Wyjaśnienie

ε — chwilowa wartość SEM, εₘ — jej amplituda. Drgania występują z daną częstością ω od zewnętrznego źródła. Są to drgania wymuszone, podtrzymywane przez generator.

Prąd w Obwodzie:

Wzór na prąd zmienny w obwodzie

I=Im·cos(ωt)
Komentarz

I — chwilowa wartość prądu w obwodzie; Iₘ — amplituda prądu. W obwodzie czysto rezystancyjnym prąd jest w fazie z SEM.

Napięcie na Rezystorze:

Wzór na napięcie na rezystorze według prawa Ohma

UR=I·R
Komentarz

Na rezystorze napięcie i prąd są w fazie. Tutaj energia elektryczna zamienia się w ciepło.

Napięcie na Cewce:

Wzór na napięcie na cewce w prądzie zmiennym

UL=Im·L·ω·cos(ωt+π2)
Wyjaśnienie

Napięcie na indukcyjności wyprzedza prąd o 90° w fazie. Zależy od indukcyjności L i częstości ω. Wyraża opór przed zmianą prądu — inercję pola magnetycznego.

Reaktancja Indukcyjna:

Wzór na reaktancję indukcyjną

XL=ω·L
Komentarz

X_L — reaktancja cewki. Im wyższa częstość lub indukcyjność, tym większy opór dla prądu.

Napięcie na Kondensatorze:

Wzór na napięcie na kondensatorze w prądzie zmiennym

UC= ImC·ω ·cos(ωtπ2)
Komentarz

Napięcie na kondensatorze opóźnia prąd o 90° w fazie. Przy wysokich częstościach U_C maleje — kondensator "przepuszcza" prąd.

Reaktancja Pojemnościowa:

Wzór na reaktancję pojemnościową

XC= 1ω·C
Wyjaśnienie

Reaktancja pojemnościowa jest odwrotnie proporcjonalna do częstości. Wraz ze wzrostem ω, opór maleje, prąd rośnie.

Ładunek na Kondensatorze:

Wzór na ładunek na kondensatorze w prądzie zmiennym

q= Imω ·cos(ωtπ2)
Komentarz

Ładunek q zmienia się w czasie z przesunięciem fazowym względem prądu. Odzwierciedla gromadzenie energii w polu elektrycznym kondensatora.

3. Energia i Rezonans w Układzie Drgającym

Całkowita Energia Obwodu LC:

Wzór na całkowitą energię obwodu LC

W= q2 2C + L·I2 2
Wyjaśnienie

W — suma energii elektrycznej i magnetycznej w układzie. W idealnych warunkach zachowana, odzwierciedla wymianę między q i I. Podstawa do analizy drgań swobodnych bez strat.

Rezonans w Obwodzie RLC:

Wzór na częstość rezonansową w obwodzie RLC

XL=XC ω= 1 L·C
Komentarz

Rezonans występuje, gdy reaktancja indukcyjna i pojemnościowa są równe. Całkowita impedancja jest minimalna, prąd jest maksymalny. Częstość rezonansowa zależy tylko od L i C — jak w drganiach swobodnych.

Moc Prądu Zmiennego:

Wzór na średnią moc prądu zmiennego przez amplitudę i opór

P= Im 2 2 ·R
Wyjaśnienie

Jest to średnia moc rozpraszana na rezystorze przy prądzie sinusoidalnym. Tylko składowa aktywna przenosi energię — elementy bierne jej nie zużywają.